«Н» БҚО-да қазіргі таңда нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлік мемлекеттік бағдарламасының белгілі «Бастау Бизнес» жобасының жүзеге асырылуы туралы оқырмандарына ақпарат беруді жалғастырады. Өткен сандарда Зеленов және Теректі аудандарының бизнес-идеяларын таныстырғандығы туралы айтқан болатынбыз. Бұл жолы Казталов ауданының осы ағын оқуының түлектерінің жобаларымен таныстырамыз, онда ауылдықтармен бизнес-тренер Динара СҮЙІНІШҚАЛИЕВА жұмыс жасап жатыр.
Еске сала кетейік, қазіргі уақытта «Бизнес Бастау» бағдарламасы өзінің ісін ашқысы немесе кеңейткісі келетін жұмыссыздар мен өзін-өзі жұмыспен қамтушы азаматтарды кәсіпкерліктің негіздерін оқытуға бағытталған. Оның ерекшелігі қатысушыларды тек қана оқытып қоймай, сонымен қатар олардың бизнес-жобаларын қаржыландыру алуға дейін және кейін сүйемелдеу болып табылады. БҚО Кәсіпкерлер палатасының мәліметінше, оқу мерзімі бір айды құрайды. Бағдарлама қатысушыларына шәкіртақы төленеді және оқу біткеннен соң сертификат беріледі. Біздің облыста жоба бес ауданда жүзеге асырылуда. Олар Зеленов, Ақжайық, Теректі, Казталов және Жаңақала аудандары. Бұл аудандарда өзін-өзі жұмыспен қамтушылар мен жұмыссыздар үлесінің ең жоғарғы болуына байланысты таңдап алынды. Казталов ауданы облыстық орталықтан қашықта орналасуына байланысты «Бастау Бизнес» жобаларын қорғау онлайн-тәртіпте өткізіледі, салыстыра кетсек зеленовтықтар мен теректіліктер өзінің идеяларын Орал қаласында орналасқан БҚО Кәсіпкерлер палатасына келіп қорғайды. Казталов ауданы бойынша бизнес-тренер Динара Сүйінішқалиеваның айтуынша, бизнес-жобалардың көпшілігі мал шаруашылығын дамытуға бағытталған, әсіресе іріқара малды бордақылау болып табылады. Ауылдық жердегі негізгі қызмет түрі екенін ескере келе, бұл түсінікті де. Дегенмен, таныстырылған бизнес-жобалардың ішінде ателье немесе наубайхана ашуда бар. Солардың бірнешеуіне тоқталып өтейік.
Бастысы тұқым таңдауда қателеспеу
Жалпақтал ауылының тұрғыны Қазиолла Ақнұр Жасқайратұлы «Ірі қара мал өсіру» бизнес-жобасын жасап шықты. Жоба тұжырымы ірі қара мал өсіретін шаруашылық ашып, содан ауылшаруашылық өнімдерін алып, Батыс Қазақстан облысы нарығында сату болып табылады. Кәсіпорынның қызмет түрінің мақсаты табыс табу арқылы жоба қатысушысының материалдық әулеттілігін жақсарту болып табылады. Жоспарланып отырған кәсіпорынның мақсатты тобы болып қызметтерді тұтынушы – дүкен және көтерме сауда желілері, кәсіпорындар, облыс, Орал және жақын аудандардың тұрғындары болып табылады. Ұсынылынып отырған жобаны қаржыландыру қарыз қаражаты арқылы жүзеге асырылады.
Малды асыл тұқымды, әсіресе етті-сүтті тұқымдарға таңдау жасалынып, жергілікті тұрғындардан сатып алынады.Қазиолла Ақнұр Жасқайратұлы нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасы бойынша «Ауылшаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ-нан жылдық 6 пайыз мөлшерлемемен 78 айға 3 000 000 теңге несие сұратып отыр. Негізгі өнім түрлері – сүт пен ет, сонымен қатар ірімшік пен қаймақ болып табылады.
Казталов ауданы бойынша бизнес-тренер Динара Сүйінішқалиеваның мәліметінше, қазіргі таңда мал шаруашылығының өнімдеріне сұраныс ұсыныстан жоғары, ол өз алдына аталған өнімдерге жоғары бағаны қалыптастырады. Қазақстандық сүт пен еттің экспорттық әлеуетінің артуы, елдің ішкі нарығында ұсыныстың дефициті пайда болатын нарықтық жағдайға алып келеді және бұл баға қалыптасуда бағаның өсуіне қарай әсер етеді. Бұл өз кезегінде экономиканың осы саласының жоғарғы қызығушылығын тудырады, себебі бағаның тек қана соңғы өніміне емес, сонымен қатар аралық тауарларға да кәсіпкерге жоғарғы табыс пен пайдалы кәсіпорынға ие болуға мүмкіндік береді.
Болжам бойынша, бұқаларды бағып-күтумен «Бастау-Бизнес» жобасының бастамашысы өзінің жанұясымен айналысса, уақыт өте келе бір жұмысшы жалдайды деп күтілуде. «Бизнес Бастау» жобасының қатысушысы Казталов ауданының ауа райы жағдайы мал шаруашылығын дамытуға қолайлы екенін атап өтті. Малды жемдеуге орынжай, құрама азық, шөп, сабан және астық қалдықтары жеткілікті.
— Сиыр сүті адам азығы рационына мыңдаған жылдар бойы кіріп келеді,- деп есептейді Қазиолла Ақнұр Жасқайратұлы. – қазіргі таңда сиыр сүті басқа малдардың сүтімен салыстырғанда көбірек таралған. Бұл XVIII ғасырда Еуропада асыраушыларға сұраныс артқанда және әйел сүтін алмастыруға қажеттілігі пайда болған кезде басталды. Ондай ауыстырушыларың қатарына ешкі, сиыр, бие және есек сүттері болды. Сәбилерді сиыр сүтімен емізу ең көп таралған және қолжетімді болып шықты. Сиыр сүтін пайдаланбас бурын қайнатып, майлылығын азайту үшін су қосып ішу ұсынылды.
Бизнес-жоспарда атап өтілгендей, бұрын сиыр сүті барлығынан ең пайдалысы деп есептеліп келген, бірақ қазіргі заманғы ғылым сиыр сүтінің кейбір басқа малдардың сүтіне қарағанда сіңу қасиеті төменірек болып шығатындығын айтып, бұл дәйекті жоққа шығарды. Мысалға, тәні қатаймаған кішкентай сәбилермен сиыр сүтін ішуі тәнінің сусыздануына және тітіркенуіне әкеліп соғады. Сонымен қоса, сиыр сүтін ішу диабетпен ауруға шалдыру мүмкіндігін арттырады. Сондықтан, қазіргі дәрігерлер бір жасқа дейінгі балаларға сиыр сүтін тамақ ретінде пайдалануға ұсыныс бермейді.
«Бизнес Бастау» қатысушысы бордақылауға сатып алатын ірі қара малдың тұқымын таңдауда үлкен тиянақтылықпен қарайды. Оның мәліметінше, өте көп малдың тұқымдары бар және олар сүтті, етті және сүтті-етті болып бөлінеді. Мысалға, голштино-фриз тұқымы әлемдегі барлық қара шұбар тұқымын жетілдіруге пайдаланылады, симменталь тұқымды малдар өте жоғары бейімділік мінездемесімен ерекшеленеді, қара шұбар тұқымды малдар – құрамында төмен майлылықты жоғары сүт өнімділігімен, джерсей – сүт құрамында өте жоғары май және ақуыз барығымен ерекшеленеді. Қазиолла Ақнұр Жасқайратұлы өзінің таңдауын симменталь тұқымына қалдырып отыр, себебі ол сүт өндіру бағытындағы ең жоғары өнімділік беретін тұқымдардың бірі, сонымен қатар, жоғары бейімділік қасиеті бар малдарға тоқталып отыр. Ол симменталь тұқымы малдардың жеткілікті дамығанына сенімді. Себебі, жаңа туылған бұзауларының тірі салмағы 24-42 кг, 18 айлық жастағы құнажын — 343 кг, сиыр – 550-590 кг, бұқалар – 850-1100 кг. Оның үстіне симменталь малы жаңа жемдік қасиеттерімен ерекшеленеді, ал сиырлардың сойыс салмағы негізінен 56 пайызды, жемделген өгіздікі – 65 пайызды құрайды. Етінің майы тізу, талшығы дөрекі емес, жоғары калориялы. Сол себептен, «Бизнес Бастау» қатысушысы бұл тұқым барлық ауа райы жағдайына және тамақтану жағдайларына тез бейімделгіш тәні мен мықтылығымен ерекшеленеді деп есептейді. Симменталь тұқымы ТМД-да таралу жағынан бірінші орын алады. Бұл тұқымды екі бағытты деп айтуға болады: сүтті-етті бағыттағы өнімділік. Осыған байланысты, болашақ кәсіпкер асыл тұқымды мал және ет сатудан қосымша табыс табуды көздейді.
Бизнес-жоспарда көрсетілгендей, Қазақстанның сүтті қауымдастығының мәліметінше, сүттің 85% Қазақстанның жеке шаруашылықтарынан жиналады, бірақ өңдеуге тек 30% жетеді. Сүтті өңдеушілер елде өздерінің сүт қабылдау пунктерін, ішінара мал шаруашылығы фермаларында салуда. Сонда да сүт өңдеушілер алдында шикізат мәселесі өте қиын болып тұр. ҚР Статистика агенттігінің мәліметінше, сүттің бір литрінің бағасы соңғы үш жылда 56% қымбаттаған.Тұрғындардың жеке шаруашылығы сиыр сүтінің негізгі өндірушілері болып табылады, оның облыстық көлемдегі үлесі 63 пайызды құрайды. Ауылшаруашылық кәсіпорындар, шаруа қожалық немесе фермерлік шаруалықтардың үлес салмағы сәйкесінше 1,1% және 35,9% құрайды.
Қатысушының жоспары бойынша, мал жазғы уақытта жайылымда, ал қысқы кезеңде – жеке қорасында болады. Төлдерді бордақылау қарқынды тәсілмен – 5-6 ай мерзімде жүргізіледі. Сүт литрі 140 теңгеден сатылатын болады.Төлді 2018 жылдан бастап, жыл сайын – үш бас малдан, 1 кг еті үшін 1200 теңгеден сату жоспарлануда. Үш бастан табыс орташа 360 000 теңгені құрайды. Осылайша кәсіпкер қарыз ақшаға 10 бас ірі қара мал сатып алуды көздеуде. Мемлекеттік қолдаудан басқа, қажет болған жағдайда ол өзінің қаражатын қосу мүмкіндігі бар, себебі жеке шаруашылығынан қосымша табыс табады.
СЭС-тің қатаң талаптарына сай наубайхана
Жалпақтал ауылының тұрғыны Ақгүлім Қабденқызы Кабиева нан пісіретін кіші наубайхана ашу бойынша бизнес-жоба ұсынды. Алдағы уақытта алуан түрлі нан-тоқаш өнімдер, атап өтсек торт, печенье, піспенан сияқты түрлерін де қосу ойластырылған. Нанмен тек қана Казталов ауылын емес, сонымен қатар көрші ауылдарды қамту көзделуде. «Бизнес Бастау» жобасының қатысушысының бизнес-жобасында көрсетілгендей, кіші наубайхана жалпы аумағы 60 шаршы метрді құрайтын жалға алынған орынжайда орналасатын болады. Осы бизнес-жобамен жоспарланған кәсіпорынның ақша айналымын ескере отырып, оңайтылған декларация негізіндегі арнаулы салық тәртібін қолданатын жеке кәсіпкер ретінде жұмысын жүргізу ұсынылады. Жобаны жүзеге асыру үшін жылдық 6 пайыз мөлшерлемесімен 2 000 000 теңге көлемінде инвестиция қажет етеді. Жеңілдетілген кезең 6 айды құрайды. Экономикалық көзқарасы жағынан алғанда жоба Батыс Қазақстан облысының бюджетіне қосымша түсім түсуге септігін тигізеді, сонымен қатар халықтың сапалы және экономикалық өнімге сұранысын қанағаттандырады.
Бизнес-жоспарда жобаның қатысушымен атап өткендей, нан –қамырды пісіру, қуыру және бумен өңдеу арқылы алынатын ең көп таралған тамақ өнімі болып табылады. Оның негізгі ингредиенттері ұн мен су болып табылады. Дайындау үшін көбінесе қамырдың қопсытқышы ретінде ашытқы және әртүрлі дәмдеуіштер қолданылады. Көп жағдайда нанды зире, жаңғақ, көкнәр немесе күнжіт дәндерімен безендіреді. Ұн өнімдері жоғары калориялылығына және сіңімділігіне ие, жағымды дәмімен және тартымды сыртқы келбетімен ерекшеленеді. Ұн өнімдерінің тағамдық құндылығының жоғарылығы құрамдағы көп мөлшерде көміртек, май және ақуыз болуымен түсіндіріледі.
-Ұн өнімдерінің негізі болып құрамында көп мөлшерде крахмал күйінде көміртектері, сонымен қатар өсімдік ақуыздары бар ұн саналады,- деп атап өтті Ақгүлім Кабденқызы. – Крахмал организмде қантқа айналады және қуаттың негізгі көзі болып табылады, ал ақуыз жасушалар мен тіндердің қалыптасуында иілімді материал саналады. Соңғы кезде тұрғындар өздері дайындағаннан гөрі, дайын немесе жартылай ұн өнімдерін сатып алуға ниет білдірушілердің арту үрдісі байкалады. Мұндай қызмет түрі, сату орындарына жақын жерде орналасқан кішкене өндірістік кәсіпорындардамыған елдерде көптеп кездеседі. Адам тек қана нан мен сумен тамақтана жүре, ұзақ уақыт өмір сүре алады, себебі оның құрамында организмге қажетті нәрлі заттардың көпшілігі бар, яғни өсімдік ақуызы мен көміртектер, кішкене көлемдер майлар және көп көлемде жасұнық, В тобының дәрумендері мен биотин, минералды заттар мен микроэементтерден құралған. Нан –жоғары калориялы және энергетикалық құнды өнім. Ол «жақсы көңіл-күйдің гормоны» серотониннің пайда болуына әсер ететін триптофанға бай. Нан «жалықтыру» қасиеті жоқ және қатып қалса да пайдалы қасиеттерін жоғалтпайды.
Сонымен қатар, бизнес-жобада наубайхана тамақ өндірісінде ең алдыңғы орынға ие. Нан-бөлішке өнімдері қажетті заттардың ең алғашқысы болып табылады. Тұрақты жағдайда нанды тұтыну нормасы халықтың жан басына шаққанда жылына – 110 кг. Еліміздің халқының әл-ауқытының өсуіне қарай, зауыттың нанына сұраныс төмендеді, 1997 жылы зауыттың әлеуметтік нанға сұранысы ең жоғары деңгейге жетті және халықтың жан басына шаққанда жылына 200 кг жетті. Қазіргі таңда нан-бөлішке өнімдер нарығы негізінен дәстүрлі емес нан түрлері арқасында дамуда, пісірілген нан мен тоқаштың күрделі рецептісімен дайындалған сұрыптарға сұраныс артуда, сонымен қоса көпшілік нанға сұраныс ұзақ уақыт бойы жеткілікті тұрақты болып келеді – оның нарықта үлесі шамамен 50% құрайды.
Жобаның қатысушысы сату ұйымдастыру мақсатында бірнеше дүкендермен өзі тасымалдау немесе жеткізіп беру бойынша келісім-шартқа отыру қажет деп есептейді. Сонымен қатар, көтерме сауда фирмаларымен де келісім-шартқа да отыруға болады. Бұл нұсқа өткізу нарығын ұйымдастыру жұмыстарынан босатады және экономикалық жағынан да тиімді, себебі автокөлік, наубайханада қосымша персонал ұстауды қажет етпейді. Ал сату нүктелерін өз бетінше ұйымдастыру – өте қымбат нұсқасы, ол өз алдына жылжымалы жабық арбаны және арнайы рұқсатты қажет етеді. Бірақ бір тәсілдің оң жағы бар – өз өнімін өзі өткізуге мүмкіндік бар.
-Кәсіпорынның негізгі бәсекелестері БҚО-ның кондитер өнімдерінің компания-өндірушілері,- деп айтты бизнес-тренер Динара Сүйінішқалиева. –Бұл елді мекенде осы шағын наубайханадан басқа наубайхана жоқ. Нан-бөлке өнімдері осы наубайханадан немесе Орал қаласынан сатып алынады және азық-түлік дүкендері, қоғамдық тамақтану кәсіпорындарында сатылады.Жаңа наубайхананы іске қосқаннан кейін жұмыс жасап тұрған шағын наубайхананы жақын туысына тегін негізде табыстау жоспарланып отыр.
Жоба қатысушысының мәліметі бойынша өндіріс орнын аудан орталығында орналастыру ұсынылып отыр. Өнімдерді шығаруда аса қиындықтар тудырмайды, себебі өткізімді талдау көрсетіп отырғандай, халықты арзан жергілікті кондитерлік нан-бөлішке өнімдерімен қамтамасыз ету мәселесі ерекше көңіл аударуды қажет етеді. Оған қоса қандай да болмасын нан –бөлішке әр адамның күнделікті сатып алынатын өнімдерінің ажырамас бір бөлігі болып табылады.
— Біздің өнімдеріміздің бағасы жоғары болмайды, сондықтан оны орта табысты адамдар да сатып ала алады, олар – 78%, — деп пайымдайды Ақгүлім Қабиева. – Қазіргі таңда жүзеге асып тұрған шағын дүкен ескі қуаты аз жабдықпен жұмыс жасап тұруына байланысты екі ауысыммен жұмыс жасаса да қолда бар сұранысты жаба алмай тұр. Бір аудан орталығының өзінде 10 шақты азық-түлік дүкендері бар, олардың әрқайсысы 40-60-тан нан-бөлішке өнімдерін алуға әзір. Сондай-ақ, үш банкет залы жұмыс жасайды, онда аптасына тұрақты түрде төрт банкеттен өткізеді. Олардың әрқайсысы шараларына жаңа піскен нан өнімдеріне тапсырыс беруді қалайды. Одан басқа жақын маңда өздерінің дүкендері, дәмханалары бар округтар да бар, айта кету керек, бұл өңірлерде де жасап тұрған шағын наубайхананың өнімдері үлкен сұранысқа ие .
Шағын наубайханада нан-бөлішке өнімдері топтамамен шығарылып отырады деп жобаланып отыр, бұл дегеніміз, олар әрқашан жаңа піскен күйде ұсынылатын болады. Наубайхананың жабдықтарының тұрақты емес жұмыс жасауы есебінен (өнімдерді шығарғаннан кейін жабдықтар сөндіріледі) коммуналдық шығындар үнемделеді деп күтілуде. Осыларды ескеріп, үнемдеп жұмыс жасалуы нәтижесінде нан-бөлішке өнімдеріне де бағасын түсіруді қарастыру мүмкіндігін береді. Көптеген тұтынушыларға баға қолжетімділігі басты критерийлердің бірі болып келеді. Қатысушының бизнес-жоспарында өнімдерді мейрамхана және дәмханаларға жеткізуден басқа, дайын өнімдерді наубайхананың өзінде де сату жүзеге асырылатындығы көрсетілген. Нарықтағы өз орнын тапқанша, көрсетіліп отырған шағын наубайхананың жұмыс жасауы алғашқы айларында толық күшпен жұмыс жасамайтын болады.
Жобаланып отырған наубайхананы алаңы 60 шаршы метр шамасын құрайтын тұрғын үйге жатпайтын ғимаратта орналастыру жоспарланып отыр. Өндірістік процестің ерекшеліктерін ескере отырып, ғимарат өртке қарсы қауіпсіздігі жүйесімен жабдықталатын болады. Ғимарат кондитерлік бөлме, қойма және сауда залын орналастыру үшін қалқанмен бөлінген үш бөлмеден тұратын болады. Кондитерлік бөлмеде желдету жүйесі немесе ең болмағанда сорып шығару жүйесімен жабдықталады. СЭС талаптарының барлығының сақталғандығы маңызды. Ұн, қант, крахмал және тағы да басқа өнімдерді сақтайтын қойма қарастырылуда. Қоймадағы орта температура 150С шамасында және салыстырмалы ауаның ылғалдылығын да ұстау қажет. Одан басқа, қоймада тез бұзылатын өнімдерді сақтайтын мұздатқыш камерамен жабдықтау жоспарланып отыр.
Жоба қатысушысы наубайхананы жабдықтандыруға қажеттілердің ішіндегі негізгі жабдықтардың ішінде елеу машинасын — ол ұнды кебектерден елеуге және ауа оттегімен молайту үшін қажет, қамырды илеу машинасын, бұлғау машинасын және ауысымына 50 қалыпқа сәйкес торттар пісіруге мүмкіндік беретін наубайшылық шкаф қажеттілігін көрсетті.
Ақгүлім Қабденқызы айтып өткендей, нан пісіру өнімдері өндірісі шағын мөлшерде жүретін болғандықтан, үш наубайлық камерасы бар арнайы кондитерлік наубайшылық шкаф қолдану ойға қонымды. Әр камера өзінің термореттегішімен жабдықталған, ол белгіленген температураны 100-ден 2500С-ке шегіне дейін автоматты ұстап тұруға мүмкіндік бере алады, бұл дегеніміз, шкафта бір мезетте әр түрлі температура тәртібінде жартылай дайындалған өнімнің үш түрін пісіруге мүмкіндік береді. Қамырды бөлшектеп өңдеу үшін тот баспайтын құрыштан жасалған үстелдер, сондай-ақ, жартылай дайындалған өнімге стеллаж қажет болады.
Етсіз болмайды
«Бастау Бизнес» жобасының қатысушысы Жалпақтал ауылының тұрғыны Дархан Базарұлы Қапезов ірі қара мал алып және ары қарай оны Казталов ауданының шекарасында өсіруге ниет білдіріп отыр. Кәсіпкер ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта жасап шығаруға және өндіру бойынша жұмысты кеңейтуге әбден қызығушылық танытып отыр. Бүгінгі таңда бизнестің қосымша бағытын жылқыларды өсіруді жетілдіруді жоспарлап отыр, оның сатып алынуы кәсіпке тартылатын несие қоры есебінен болады деп жоспарлануда. Сұратылып отырған несие сомасы жабу мерзімі алты ай жеңілдік кезеңімен 1 000 000 теңгені құрайды.
«Бастау Бизнес» жобасының қатысушысы мал шаруашылығымен, оның ішінде аналық мал басының өз төлінен өсіп өндіру, жылқы және сиырлар өсіру, бордақылауменайналысуды жоспарлап отыр. Бір немесе екі жұмыс орнын ашу болжануда.
«Бастау Бизнес» жобасы бойынша төртінші ағынның тағы бір қатысушысы Жалпақтал ауылының тұрғыны Гүлфайруз Закарияқызы Сүндетқалиеваірі қара мал бойынша ұқсас жобаны таныстырды. Сұралып отырған несие сомасы 36 айға дейін мерзіммен 2000 000 теңгені құрап отыр.Негізгі қарыз және пайыз бойынша жеңілдік кезең жарты жылға созылады. Бизнес-жоспарда көрсетіліп өткендей, ет – фосфор, темір көзі, құрамында калий натрий, мырыш, йод, мыс және тағы да басқа минералды заттары, дәрумендері (негізінен В тобынан) бар. Етті емдік тамақтандыруға да қолданады, себебі онда амин қышқылдар, құнарлы ақуыз, минералдық заттар, оның ішінде көбінесе темір бар. Осы мақсатта тартылған еттен жасалған тағамдар қоданылады, өйткені олар өте жеңіл қорытылады.
Кәсіпкер жалақыға және басқа да төлемдерге шығын ұшыратпайды деп қарастырылып отыр, өйткені бұл іспен өзі айналыспақшы.
Бастысы, костюм шақ келсін!
Киім тігіні бойынша ательені Қараөзен ауылында ашуды Берік Марсұлы Хұсайынов жоспарлап отыр. Жобаны іске асыру үшін жеке кәсіпкердің жеке үй-жайы бар. Инвестиция сомасы 1 500 000 теңге құрайды. Қарызды жабудың жеңілдік кезеңі – жарты жыл.
Бизнес-жобада айтып өткендей, адам көркі – шүберек, мата адамды барлық жерде қоршайды. Киім, орамал, дастархан, төсеніш, жабын, терезе жабыны, жиһаз тысы, қаптауыш және көптеген тағы да басқалары күнделікті қажеттілікте кедесіп отырады.
Маталар өнеркәсіпте де кеңінен қолданылады, әр түрлі шаруашылық салаларында да қолданыс тапқан. Алайда, матадан жасалған өнімдердің кең таралуына қарамастан, оларды өңдеу (пішу, кестелеу және тағы басқалары) қол еңбегінің көп жұмсалуын талап етеді. Матадан жасалған дайын өнімге жоғары нарық қажеттілігінде дайын өнімдердің төмен өзіндік құнынан жеткілікті өнімдер қарқынын қамтамасыз ету маңызды. Оны автоматтандырылған білдек жабдығын қолданбай жүзеге асыру екіталай болып көрінеді.
-Ателье дайын тапсырыстар қабылдап және дайын киімдердің соңынан пішуін өндіретін болады, оған қоса қалпына келтіру, шақтау және киім өңдеуді жүргізетін болады, — деп айтады Берік Марсұлы. – Дайын өнімді іске асыру және қызмет көрсету жеке тапсырыстар қабылдау орыны арқылы жүзеге асыру жоспарланады.
Қатысушының есебі бойынша бағаны қалыптастыру барысында халықтың табысының орта деңгейі назарға алынады. Бағаны қалыптастыру нарықтық құны және өнімнің толықтай өз құнына негізделеді. Мысалға, бір бұйым жасап шығаруға алты сағат кетеді. Бұл дегеніміз жұмыс уақыты бойына бір дайын өнімді шығаруға болады, ал бір айда (алты күндік жұмыс аптасында) 26 дайын өнімдер жасалынады.
«Бастау Бизнес» жобасының қатысушысы ательеде көрсетілетін қызмет түрлерінің ішінде киім өңдеуді атап көрсетті (дене бітім бойынша шақтау, сырма ауыстыру, жаға жөндеу, жамау тігу, торлау және басқалары), киімдерді пішу (сыртқы киімдерді пішу, теріден жасалған киімдер, тері ательесі (тондарды өзгертіп кесіп-пішу, дене бітімі бойынша шақтау, жағасын ауыстыру, тондардын ішін қайта өңдеу, ұзындығын өзгерту), теріден жасалған бұйымдарды өңдеу (сырмасын ауыстыру, кесудің алдын алу, дене бітімі бойынша шақтау), сондай-ақ, терезе жабындарын пішіп-тігу. Мұндай қызмет түрлерінің нарығы халықтың саны және табыстарының артуымен бірге дами беретін болады.
Қарыз алушы бұл нарықтың түрі айтарлықтай сараланған деп есептейді: кейбір ательелер киім тігумен ғана мамандандырылады, ал кейбіреулері өңдеудің, көпшілігі қызмет көрсетудің толық кешенін ұсынады, бұл әрине үлкен сұранысқа ие. Бүгінгі таңда дағдарыс жағдайында жөндеу бойынша қызметтің түрі сұранысқа ие. Сонымен қатар сұранысқа ие және кіріс көзі ретінде терезе перделерін, жабындар және басқа да текстиль бұйымдарын тігу бағытында болып отыр, сондықтан қызметтің толық түрін көрсету ұсынылады. Дайын өнімнің сапасы оның қолданған тігу технологиясынан, өңдеу бірізділігінен, сондай-ақ жекелеген жұмыстардағы қолданылатын әдістердің дұрыстығынан маңызды дәрежеде тәуелді болады.
Жобаның табыстылық деңгейі жоғары дәрежеде бағаланып отыр, өйткені кез келген ауылдық аймақта ательенің әлеуетті тұтынушылары болатын адамдары аз емес. Берік Хусайынов тігін ательесіне жабдықтар ретінде әр түрлі бағыттағы жұмыстар атқаратын тігін машиналарын (тігін тігетін, трикотажға арналған машиналар, үлбір тігу машинасы немесе бірнеше жұмыс атқару мүмкіндігі бар тігін машинасы және бірнеше қызмет көрсете алатын тігін станогы) көрсетеді. Болашақ кәсіпкерге торлағыш, бу генераторы, орындықтар, айналар, жарықтандыру құрылғылары, манекен және жұмыс орнына жиһаздар қажет болады.
